Τζιατζιάς Μιχάλης, Καθηγητής Φυσικής Αγωγής 6ου Γυμνασίου Λάρισας
Η ιδέα για μια ειδική αντιμετώπιση των νεαρών ταλαντούχων αθλητών ,στα πλαίσια της εκπαιδευτικής διαδικασίας, ξεκίνησε από τα μέσα του 19ου αιώνα. Τα πιο γνωστά συστήματα είναι αυτά της Σοβιετικής Ένωσης, της πρώην Ανατολικής Γερμανίας, της Ρουμανίας, της Βουλγαρίας, της Σουηδίας και της Φινλανδίας. Σε όλα τα συστήματα, στόχος ήταν η δημιουργία μαθητών - αθλητών που θα διακρίνονται σε διεθνές επίπεδο.
Στις χώρες της ανατολικής Ευρώπης (Ανατολική Γερμανία, Βουλγαρία, Ρουμανία) και τη Σοβιετική ένωση, η ανίχνευση ξεκινούσε από τις μικρές τάξεις του Δημοτικού σχολείου όπου οι επιλεγμένοι αθλητές κατευθύνονταν σε Αθλητικά Σχολεία, Σχολές ή οικοτροφεία. Κύριο χαρακτηριστικό του συστήματος ανίχνευσης, ήταν ο ενιαίος προπονητικός και αγωνιστικός σχεδιασμός και η κεντρικά καθοδηγούμενη διαδικασία αλλά και η στενή και διαρκής σύνδεση του σχολικού με τον εξωσχολικό αθλητισμό.
Σήμερα ένα από τα πιο γνωστά σύγχρονα συστήματα εφαρμόζεται στη Φινλανδία. Κύριο χαρακτηριστικό του είναι η αποκέντρωση, η εξειδίκευση σχολείων σε ορισμένα αθλήματα, η διευκόλυνση στην πρόσβαση των αθλητών – μαθητών στα σχολεία και η υψηλή χρηματοδότηση.
Μια ενδιαφέρουσα προσέγγιση εφαρμόζεται στην Αυστραλία, όπου δεν υπάρχει ένα ενιαίο σύστημα Αθλητικών Σχολείων αλλά εφαρμόζεται ένα πρόγραμμα με στόχο τον ευνοϊκότερο συνδυασμό αθλητισμού και ακαδημαϊκής εκπαίδευσης.
Η ανασκόπηση των συστημάτων Αθλητικών Σχολείων στο διεθνή χώρο δείχνει ότι βάση ενός συστήματος είναι η αναγνώριση και η αντιμετώπιση του αθλητικού ταλέντου ως ένα χαρισματικό άτομο, που πρέπει να αξιοποιηθεί, η αυστηρή επιλογή των εισακτέων μαθητών, η ίδρυση και λειτουργία αυτόνομων Αθλητικών Σχολείων και η ανάγκη για διαρκή επιστημονική υποστήριξη των αθλητών υψηλού επιπέδου.
Στην Ελλάδα ,τον Ιούλιο του 2011 η τότε κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ αποφάσισε να βάλει λουκέτο στα Αθλητικά Σχολεία και όχι να τα στηρίξει ή να τα αναβαθμίσει .Παρόλο που φοιτούσαν συνολικά 12.060 μαθητές της χώρας, μετά από 30 χρόνια λειτουργίας, έκρινε πως το κόστος τους ήταν πολύ υψηλό. Επιπλέον, η πολιτική ηγεσία του υπουργείου Παιδείας έκρινε τα Αθλητικά Σχολεία «αντιπαραγωγικά για τον αθλητισμό και αντιπαιδαγωγικά για την εκπαίδευση!!».
Έγινε, επίσης, λόγος για μαζικοποίηση των τμημάτων και παντελή απουσία αρμόδιων Αθλητικών Ομοσπονδιών κατά τον σχεδιασμό και την αξιολόγησή τους, αλλά και για υπερπληθώρα καθηγητών όλων των ειδικοτήτων, όπως ανέφερε η κ. Χριστοφιλοπούλου .
Το τότε υπουργείο Παιδείας, ωστόσο, εξήγγειλε την έναρξη διαβούλευσης για να βρεθούν νέοι τρόποι στήριξης του θεσμού, γεγονός το οποίο ποτέ δεν έγινε,με αποκλειστική ευθύνη της Πολιτείας.
Σήμερα και μέσα στη δίνη των προβλημάτων της χώρας (πανδημία, κατάλοιπα μνημονιακών πολιτικών ,ακρίβεια,ανεργία) η Παιδεία βιώνει τα δικά της προβλήματα παρά τις ομολογουμένως κάποιες θετικές αντιδράσεις (διορισμοί μετά από 12 χρόνια κλπ).
Η Φυσική Αγωγή στο ελληνικό δημόσιο σχολείο τα τελευταία χρόνια αντιμετωπίζονταν ως ένα ΄΄δευτερεύων΄΄ μάθημα ,λησμονώντας την αξία και τη σημασία της.
Είναι γεγονός πως η τελευταία τροποποίηση του αναλυτικού προγράμματος στη Δ.Ε. και η αύξηση των ωρών διδασκαλίας του μαθήματος της Φ.Α. στο Λύκειο, μόνο ικανοποίηση προκάλεσε σε εκπαιδευτικούς της ειδικότητας αλλά και στους μαθητές.
Θεωρώ πως πλέον ήρθε η ώρα το ΥΠΑΙΘ ,και κυρίως η Διεύθυνση Φυσικής Αγωγής, να αρχίσουν να σκέφτονται σοβαρά την επαναφορά, με νέα δεδομένα εξυπακούεται , ενός θεσμού που άφησε το στίγμα του στο Σχολικό Αθλητισμό κυρίως τις δεκαετίες του 1980,του 1990 και του 2000 : του Αθλητικού Σχολείου (ή ΤΑΔ-ΕΤΑΔ όπως είχε βαπτιστεί από την Πολιτεία).
Για να λέμε όμως και του στραβού το δίκαιο , ο θεσμός δεν πατούσε σε γερά θεμέλια .
Υπεύθυνα τα κατά καιρούς Υπουργεία Παιδείας . Πολυέξοδες επιτροπές (ΚΕΑΤ κλπ) και πρακτικές με δυσανάλογα αποτελέσματα. Σε αρκετές περιπτώσεις ενέκριναν δημιουργία Αθλητικών Σχολείων ενώ δεν υπήρχαν οι προϋποθέσεις και κάποια άλλα λειτουργούσαν με ημερομηνία λήξης χωρίς καμία προσπάθεια στήριξής τους. Υπήρξαν μαθητές που δεν γνώριζαν σε ποιο σχολείο θα φοιτούσαν το επόμενο σχ.έτος (μέσα σε αυτούς και μαθητές της Γ΄ Λυκείου). Επίσης οι εκπαιδευτικοί Φ.Α. προσλαμβάνονταν Οκτώβριο ή Νοέμβριο (υπήρξε σχ. έτος όπου οι προπονήσεις των μαθητών ξεκίνησαν Ιανουάριο!).
Οι εκπαιδευτικοί Φ.Α., οι μαθητές –αθλητές (από τις έξι το πρωί ξυπνούσαν για τις προπονήσεις τους και μετά σχολείο) καθώς και οι οικογένειές τους (δεν ήταν λίγες οι φορές όπου οι ίδιοι οι γονείς αναλάμβαναν τη μεταφορά των παιδιών τους στις αθλητικές εγκαταστάσεις) στήριξαν το θεσμό .
Χαρακτηριστική η άποψη ενός γονέα :<< Στα ΤΑΔ –ΕΤΑΔ έχουμε εφήβους που έχουν μεγαλύτερη έφεση στον αθλητισμό και τον αγαπάνε ιδιαίτερα. Τα ΤΑΔ-ΕΤΑΔ πρέπει να παραμείνουν και να ενισχυθούν έτσι ώστε τα παιδιά που θα φοιτούν σε αυτά να είναι περισσότερα . Πιστεύω ότι τα Αθλητικά Σχολεία επιπλέον δίνουν διέξοδο και σε παιδιά ιδιαιτέρα ανήσυχα και έτσι τα βοηθούν να ενταχθούν κοινωνικά, οπότε αφαιρούν μονάδες από τις ομάδες του περιθωρίου, χουλιγκανισμού, ναρκωτικά ,εξαρτημένων από το ιντερνετ κλπ>>.
Με οδηγό την τριαντάχρονη πορεία μου στην Δημόσια Εκπαίδευση (εκ των οποίων τρία σε Αθλητικό Σχολείο-ΤΑΔ/ΕΤΑΔ),θα ήθελα να καταθέσω μερικές σκέψεις που ίσως βοηθούσαν στην ορθολογιστική επαναφορά του θεσμού.
Καταρχάς πιστεύω πως η φοίτηση μαθητών-αθλητών σε Αθλητικό Σχολείο θα πρέπει να ξεκινά από τις τάξεις του Δημοτικού (μια καλή αφετηρία θα ήταν η Ε΄ Δημοτικού).
Επίσης τα σχολεία αυτά πρέπει να είναι ανεξάρτητα (όπως τα Μουσικά) και όχι φιλοξενούμενα.
Απαραίτητη πρέπει να είναι η ύπαρξη ειδικών αναλυτικών προγραμμάτων καθώς και η εισαγωγή διδακτικών ενοτήτων που έχουν σχέση με διατροφή, αθλητικές συμπεριφορές, αθλητική ψυχολογία, κανονισμούς αθλημάτων, τραυματισμούς-αποκατάσταση κλπ (εξυπακούεται πως η διδασκαλία των συγκεκριμένων ενοτήτων θα γίνεται από διατροφολόγους, ψυχολόγους, φυσιοθεραπευτές κλπ).
Η συνεργασία Αθλητικών-Σχολείων και Ενωσιακών- Ομοσπονδιακών προπονητών θα ήταν εξαιρετικά χρήσιμη και θα προσέδιδε ιδιαίτερο κύρος στο θεσμό αλλά και ουσιαστικά αποτελέσματα εξέλιξης στους μαθητές-αθλητές υψηλού επιπέδου.
Οι διαδικασίες επιλογής των μαθητών-αθλητών (αγωνιστικά τεστ) θα πρέπει να γίνονται με αυστηρό και επιστημονικό τρόπο.
Επίσης η συμμετοχή των Αθλητικών Σχολείων σε αθλητικά τουρνουά ,εντός και εκτός Ελλάδος, αξιοποιώντας Ευρωπαϊκά Προγράμματα (ERASMUS κλπ), πέραν των γνώσεων και των εμπειριών , θα τόνωναν το ενδιαφέρον μαθητών και εκπαιδευτικών.
Αυτονόητο εξάλλου είναι πως οι εκπαιδευτικοί Φ.Α. θα πρέπει να έχουν ιδιαίτερα αυξημένα προσόντα (ύπαρξη φυσικά μοριοδότησης) για το άθλημα για το οποίο θα κληθούν να διδάξουν και με τουλάχιστον διετή θητεία στο συγκεκριμένο σχολείο (όπως εξάλλου συμβαίνει σε Πρότυπα-Πειραματικά σχολεία ). Η επιστημονική κατάρτιση των Ελλήνων Καθηγητών Φυσικής Αγωγής είναι δεδομένη (πολλοί με μεταπτυχιακά και διδακτορικά) .Ας τους αξιοποιήσουμε !
Ανακεφαλαιώνοντας πιστεύω πως η Πολιτεία οφείλει να στηρίξει με πράξεις το Σχολικό Αθλητισμό και κυρίως τους μαθητές που ενδιαφέρονται ιδιαίτερα για αυτόν.
Άριστο εκπαιδευτικό δυναμικό υπάρχει, μαθητές-αθλητές που θα επιθυμούσαν να φοιτήσουν σε αυτό το Σχολείο είναι δεδομένο πως υπάρχει. Τι λείπει;
Η βούληση της Πολιτείας. Θα υπάρξει;